Diş Çürüme ( Nedenleri

DİŞ ÇÜRÜMESİiş çürüğü günümüzün belki de en yaygın hastalığıdır Toplam nüfusun yüzde” 90′ında görülür Bu yaygınlığıyla yalnız kişilere değil toplumsal yaşama da büyük zarar verir Ülkelerin ekonoSağlıksalmisinde yol açtığı işgücü kaybı son deSağlıksalrece büyüktür Ayrıca diş çürüklerinin yetersiz çiğneme sorunlarına Paleoli-tik Çağ’da belki de hiç rastlanmadığı anlaşılmaktadır Diş çürüklerine ilişkin en eski bilgiler Portekiz’de küçük bir yerleşim bölgesi olan Müge yakınlarınSağlıksalda bulunan 200 kadar kafatası fosilinSağlıksalden elde edilmiştir Paleolitik’i izleyen Mezolitik Çağ’dan (İÖ 10000-6000 yıllan arası) günümüze ulaşmış olan bu kalıntılarda çürük diş oram çok düşükSağlıksaltür Diş çürükleri daha sonraki evre olan Neolitik (Cilalı Taş) Çağ’da insanSağlıksalların yerleşik düzene geçip tarım ve hayvancılıkla uğraşmaya başlamalany-la yaygınlaşmıştır Paleolitik Çağ veriSağlıksalleri günümüz ilkel toplulukları için de geçerlidir Afrika’nın güneyinde yaşaSağlıksalyan Sanlar (Buşmanlar) arasında diş çüSağlıksalrüğüne hiç rastlanmamıştır Aynca eski yaşama alışkanlıklarını sürdüren Eski-molar ile kentlere yerleşerek günümüz uygarlığının sağladığı yaşama ve besSağlıksallenme alışkanlıklarını edinmiş Eskimo-İar arasında diş çürüğüne rastlanma oraSağlıksalnı bakımından büyük farklar görülmekSağlıksaltedir



BESLENMENİN ÖNEMİ



Değişik beslenme alışkanlıkları olan halklar arasında yapılan istatistikler beslenmenin diş çürüklerinin oluşmaSağlıksalsında önemli bir rol oynadığını göstermistir Beslenme düzenleri doğal besinSağlıksallere dayanan topluluklarda diş çürükleSağlıksalrinin sıklığı belirgin ölçüde düşüktür Avrupa’da II Dünya Savaşı sırasında diş çürümelerinin azaldığı görülmüştür Ama savaştan sonra gene savaş önceSağlıksalsindeki orana ulaşılmış ve savaşın arSağlıksaldından dört beş yıl geçtikten sonra bu oranın daha da yükseldiği belirlenmişSağlıksaltir



Savaş yıllarındaki azalma büyük olasılıkla doğal besinlere dayalı beslenmeyle ilişkilidir Sonraki artış ise 1944-48 arasında doğanlarda Karbonhidratlarca zengin bir besSağlıksallenmenin de çürük oluşumunu kolaySağlıksallaştırdığı bilinir Uzun süre çürüklerin başlıca nedeni olarak şekerin mayalanSağlıksalmasından oluşan asitler gösterilmiştir Günümüzde çürüme etkenlerinin çok daha çeşitli olduğu bilinmektedir Bu süreci yaratan nedenler çok değişiktir ve uzmanlar arasında hâlâ tartışma koSağlıksalnusudur



NEDENLERİ



Kimyasal kuram olarak bilinen bir göSağlıksalrüşe göre çürükler ağızda biriken besin artıklarından kaynaklanır Bu artıklar ayrışırken açığa çıkan asitler diş dokuSağlıksalsunun mineral bileşimim parçalar BakSağlıksalteri kuramına göre ise minenin organik bölümünün parçalanmasından bazı bakSağlıksalteriler sorumludur Bunu izleyen ikinci aşamada mineral bölüm parçalanır Bu iki ayn yaklaşımı birleştiren daha yeni bir kurama göre yiyecek artıklarında üreyen bakteriler asit üreterek dişin miSağlıksalneral desteğini parçalamaktadır Ağız boşluğundaki tükürük salgısının ortaSağlıksalmın asitliğini düzenleyici bir etkisi varSağlıksaldır Ama bu etki bakterilerin oluşturduSağlıksalğu diş plakları karşısında yetersiz kalır Plaklar ortamı asitleştirir ve çürüklerin oluşmasına yol açar



Diş çüremesine ilişkin olarak öne sürülen bu görüşler ağız temizliği konusunda bilimsel çalışmaların başlamasını sağladı Sonunda diş fırçalan ve diş macunlan günlük yaşama girdi ÇürüSağlıksalmeyi engellemek için minenin belirli bölgelerinde laktik asit birikiminden sorumlu olan plağın ortadan kaldınlması gerektiği sonucuna varıldı



Son dönemde ise tükürük kuramı ortaya atıldı Bu kurama göre çürük plağa yapışmadıkça zararlı bir etki göstereSağlıksalmezler Bu nedenle plağın ortadan kal-dınlması çok önemlidir



YERLEŞİM



Diş çürümesi tam olarak bilinmeyen yoksa dişin kendi direncine mi bağlı olduğu bilinmemektedir



Alt birinci büyük azıdişleri dişetini de yaralayarak çeSağlıksalkilmesine yol açabilir Böylece çürüğe direncin daha az olduğu mine-sement sınırı ortaya çıkar



Çürüğün dişe geniş biçimde yayılSağlıksalması seyrek olarak yalnızca dişin aşın ölçüde mineral yitirdiği organik hastaSağlıksallıklarda görülür Bu hastalıklar dişin saSağlıksalvunma mekanizmalannı zayıflatarak bakterilerin yerleşmesini kolaylaştırır



ÇÜRÜK TİPLERİ



Çürüme mine katmanında küçük bir lezyonla başlar ve mine katmanım aşaSağlıksalrak dentine ulaşır Bu dokuda daha hızlı ve kitlesel olarak yayılır Sement ve miSağlıksalneye uzanan dentin kanalcıklan çürüSağlıksalğün sızmasını kolaylaştınrken mine kaSağlıksaldar sert olmayan dentinin mineral tuzlaSağlıksalrını içeren organik yapısı çok daha hızlı biçimde yıkıma uğrar Sonuçta minedeki küçük bir yangın altında yumuşamış bir doku bölgesi oluşur Bu bölgenin koyu rengi minenin saydamlığı nedeSağlıksalniyle kolayca görülebilir Sert bir besiSağlıksalnin çiğnenmesi ya da çürümüş dentin bölgesinin çok genişlemesi tüküSağlıksalrük salgısı ve diş bakımının sağladığı temizlikten uzak kalan bu çürüme odağı serbestçe gelişme fırsatı bulur Dişin boyun bölgesi çürükleri gibi bazı yüSağlıksalzeysel çürükler ise olduğu gibi kalmış izlenimi verecek Ölçüde yavaş ilerler



Genel olarak çürükler orta derinSağlıksallikte ve derin çürükler olarak sınıflandıSağlıksalrılır



Başlangıç evresinde yüzeysel çürükSağlıksaller yalnızca dentin katmanının en üst bölümünü ve mineyi etkiler Orta düSağlıksalzeyde çürüklerde ise dentin önemli ölSağlıksalçüde etkilenir Dentin boyunca yayılmış olan derin çürüklerde ise dişözü (pulpa) mikrop kapar ve tedaviye başlanmazsa buradaki doku ölümüyle birlikte enfekSağlıksalsiyonun daha derinlere inme yolu açılır



Yüzeysel çürüklerde ağrılı belirtiler genellikle görülmezken çok şiddetli olan ve çevreye de yayılan zonklayıcı ve sürekli bir ağn görülür



Ağnnın özelliklerini dişin anatomik yapısı belirler Bağdoku-damar ve sinir liflerinden oluSağlıksalşan dişözü bir boşlukla sınırlanmıştır Dişözü odacığı denen bu boşluğun duSağlıksalvarları sert ve esneklikten yoksundur Dişin taç bölümünde genişleyen dişözü odacığı köke doğru incelip ipliksi bir uzantıya dönüşür ve bu bölümü kök kaSağlıksalnalı adıyla tanınır



İltihaplanma sırasında dişözü damarlan daha fazla kan akımıyla genişSağlıksaller ve sinir liflerine baskı yaparak ağn-ya neden olur İltihaplanmanın belirli bir düzeyi aşmasından sonra dişözünde artan ödem Özgün bir ağn duyumuna yol açar Artık doku yıkımı onanlamaz durumdadır Ağn yalnız dişözünün ÖlüSağlıksalmüyle kesilir Bu doku ölümü ya enfekSağlıksalsiyon sürecine bağlıdır ya da tıbbi giriSağlıksalşimle sağlanır Özetlemek gerekirse mikropların üremesi dişözünde bir apSağlıksalsenin oluşmasına neden olur ve bu duSağlıksalrum dişözünde doku ölümüyle sona erer Dişözü hastaiıklan diş çürüğünden bağımsız olarak da gelişebilir Ağır enSağlıksalfeksiyon hastalıklarında ya da âdet görSağlıksalme döneminde dişözü iltihaplan ortaya çıkabilir



Yaralanmalar ya da kimyasal maddeler gibi iltihaplanmaya yol açmayan ağır diş çevresi dokusu hastaiıklan (pe-riodontoz) ve dişeti cebindeki enfeksiSağlıksalyonlara bağlı hastalıklar dişözünde enSağlıksalfeksiyon oluşturabilir



Dişözünde doku ölümü öncesinde bütün belirtiler aynı anda ortaya çıkmaSağlıksalyabilir Darbe gören bir dişte yıllar sonSağlıksalra ağır zararların ortaya çıktığı da bilinSağlıksalmektedir



TEDAVİ



Çürüklerin tedavisi ağnnın ortadan kal-dmlmasına doku yıkımının durdurulSağlıksalmasına ve dişin anatomik yapısının onarılmasına yöneliktir



Yüzeysel ve orta derinlikte çürükSağlıksallerde Oluşan boşSağlıksalluk dezenfekte edilerek dolgu malzeSağlıksalmesi ile doldurulur



Derin çürüklerde tedavi girişimini dişözünün enfeksiyondan etkilenme deSağlıksalrecesi belirler Dişözü dokusunun ağır yıkımlan dışında özgün kanalcıklarından yokSağlıksalsundur ve serttir Dişin savunma mekaSağlıksalnizmasının bir göstergesi olan bu yeni oluşum ikincil dentin adıyla tanınır İkincil denlinin üstüne yalıtkan bîr’ madde ve daha sonra da dolgu maddesi konur



DİŞÖZÜNÜN ÇIKARILMASI



Dişin canlılığım koruyamayacak ölçüde yıkıma uğrayan dişözünün çıkanlması yoluna gidilir Bu girişim anestezi yarSağlıksaldımıyla ağrısız bir biçimde uygulanabiSağlıksallir Yerel olarak ağn duyusunu körelten ya da ortadan kaldıran anestezik madSağlıksaldeler iğneyle verilir Eskiden arsenik içeren ilaçların diş içine uygulanmasıySağlıksalla dişözü dokusunun ölmesi sağlanırdı Bu yöntem artık uygulanmamaktadır Dişözü ikincisi pulpatomi adlanyla tanınır



Pulpatomi daha çok kök kanallarıSağlıksalnın tam olarak oluşmadığı çocuklarda ilaçlı maddenin kökün başlangıç bölüSağlıksalmünden öteye geçmesinin istenmediği durumlarda ya da kök yapısının içlerini tamamen boşaltmayı olanaksız kılacak ölçüde düzensiz olduğu olgularda uyguSağlıksallanır



En çok uygulanan girişim pulpekto-midir Bu yöntemde dişözü kök kanallaSağlıksalrından özel bir aletle çıkarılır Dişözü çıkarıldıktan sonra kanallar genişletilir Amaç ilaçlı maddelerin açılan kanallara yerleştirilmesi ve diş kökünün yeniden iltihaplanmayı önleyecek biçimde doldurulmasıdır



DOLGULAR



Diş dolguları ve dişin yeniden biçimSağlıksallendirilmesi çeşitli maddelerle yapılaSağlıksalbilir Bunlar siman kuvars-reçine bileşikSağlıksalleridir



Silikat dolgular- Yapay porselen olaSağlıksalrak da bilinen silikat dolgu maddeleri özellikle ön dişlerin dolgusunda kulSağlıksallanılır



Bu dolgu maddesi yapışkan olmadıSağlıksalğından dişte dibi ağzından daha geniş bir oyuk açılır Silikat oyuğa yumuşak durumda sokulur ve sertleştikten sonra hazırlanan boşluğun özel yapısı nedeSağlıksalniyle dışarı çıkamaz



Uygulama sırasında silikat dolguyu tükürükten korumak gerekir SertleşirSağlıksalken ıslanan silikat parçalanabilir Kan ise lekelenmesine yol açarak estetik deSağlıksalğerini azaltır Dolgu maddeleri dişözün-de güçlü bir zehir etkisi yapacak özelSağlıksalliktedir Bu nedenle doku ölümüne doğal diş yapısından koSağlıksallayca ayırt edilemeyecek bir dolgu isteSağlıksaldiği durumlarda kullanılır Bu dolgu çiğneme hareketleri sırasında hızla aşıSağlıksalnır ve belirli aralıklarla yenilenmesi geSağlıksalrekir



Yapay reçineler - Diş dolgusunda kısa bir dönem yaygm biçimde kullanıldı Hızla benimsenmesi dibine yapıştırıcı bir madSağlıksalde konur ve alınan Ölçülere göre hazırSağlıksallanmış porselenin açılan boşluğa oturSağlıksalması sağlanır



Gümüş amalgam - Diş dolgularında en çok kullanılan madde gümüş amal-gamdır Gümüşün cıvayla yaptığı bu inSağlıksalce toz ya da küçük pullar halindeki alaSağlıksalşım kıSağlıksalsa sürede sertlik ve direnç kazanır



Gümüş amalgamm yapışma özelliği yoktur Bu nedenle içinden çıkamayaSağlıksalcağı uygun bir boşluğa yerleştirilmesi gerekir Isıyı çok iyi iletmesi dişin sıSağlıksalcak ve soğuğa karşı duyarlılığını artıraSağlıksalcağından sakıncalıdır Bu nedenle diş boşluğuna ısı yalıtımı sağlayan bir katSağlıksalman döşenir Kullanımım kısıtlayan özelliklerden biri de zamanla oksitleneSağlıksalrek mat ve hoşa gitmeyen bir renk alSağlıksalmasıdır



Altın - Diş dolgularında katı ya da son derece yumuşak biçimleriyle kullanılır Erimiş allın döküm dolgu koruyucu diş tedavileri arasında genellikle en iyi çöSağlıksalzüm sayılır Doku yıkımının çok ilerleSağlıksaldiği durumlarda dişlerin yeniden biçim-lendirilmesinde başarıyla kullanılır Ama çürüğün birden çok dişte görüldüSağlıksalğü ve hızla yayıldığı olgularda kullanılSağlıksalması sakıncalıdır Çünkü tedavi edilmiş oyukların kenarında sık sık ikincil çüSağlıksalrükler gelişmektedir



Erimiş altın döküm yöntemi yaySağlıksalgınlık kazanmadan önce sıkıştırılmış levha yöntemi kullanılıyordu Oldukça zor olan bu girişimde dolgu boşluğu hem de bu altın yapraklarının yapışmaya yatSağlıksalkınlığı yüksek nitelikli bir dolgu elde edilmesini sağlıyordu Artık hemen heSağlıksalmen hiç kullanılmayan bu yöntemin yerini daha ucuz olan altm döküm yönSağlıksaltemi almıştır



Kuvars-reçine bileşikleri - Hem esteSağlıksaltik parlaklık reçineden kaynaklanır Üstelik bu reçiSağlıksalneler normal reçinelerden farklı olarak metil metakrilat içermez Akrilik asit türevi olan bu madde dişözünü örsele-mekte ve zamanla reçinenin rengini bozmaktadırDiş çürümesine karşı korunma yolSağlıksallarını “Sağlıklı Yaşam” cildinde bulabiSağlıksallirsiniz